Video oyunlari cocuklarinizin beyindeki sinir sisteminin devrini aniden yukseltirken, yonetilemeyen strese sebep olur. Neronlarina hakim olan kontrolsuz stres ofke patlamalarina kapi aralar...
Ablasinin lise mezuniyetindeki buyuklerin sikici muhabbetlerini dinlemek zorunda kalan Mustafa; orada bulunan butun es, dost ve akrabalarinin, ablasina abartili bir ilgi gostermesinden cok bunalmisti.
Biran once video konsolunun basina donmek istiyordu.Kendini rahat hissettigi ve kabul gordugu tek yerdi, video oyunlarindaki kisiligi.
Ve nihayet eve vardilar, tam biraz "Fortnite" oynayacakken, annesi mutfaktan ince sesiyle sofraya gelmesi icin cagirir: "Mustafa, hadi oglum birak artik oyun oynamayi, yemege bekliyoruz. Bak misafirlerimiz de var. Cok ayip oluyor.
"Zaten problem de bu ya, o kadar insani niye eve cagiriyorsun ki?", diye icinden soylenmeye basladi Mustafa. Sonra tam son seviyeyi bitirirken, annesi daha yuksek bir ses tonuyla bagirir;" Mustafa, hadi oglum hepimiz seni bekliyoruz, oturduk sofraya."
Ayaklari suruse de asagiya inmesi gerektigini biliyordur. Hemen iner,oturur, yemegini hizli hizli yer, niyeyse diger insanlarin surekli ona baktigini hisseder, oyle sikiliyordur ki sosyal ortamlardan. Zaten bir defasinda akrabalarinin ve diger bazi turk teyzelerin arkadaslariyla alakali olumsuz yorumlarini duymustur. Kendisinin de su an bu yargilama suzgecinden gectiginden emindir... Ellerini kuturdetmeye baslar, sacinin dipleri kasinmaya baslar, bir turlu o ortamda rahat degildir. Arkdasi da mesaj atar; "hadi oglum gelmiyor musun?" oyuna cagirmaktadir. Mustafa artik daha fazla oturamayacagina kanaat getirip, sorar; " Cok yedim, simdi yukari cikabilir miyim?" Annesi, Gul hanim oglunun davranisindan biraz utanmis bir vaziyette, akrabalarina ayip olmasin dusuncesiyle caresiz izin verir.
Nihayet, Mustafa bir turlu anlam veremedigi sosyal durumdan kacar gibi kosar odasina, ve annesinin normalde izin verdiginden daha fazla oynar Fortnite. Gul Hanim farkindadir aslinda ama oglunun toplu ortamlarda huzursuz oldugunu bildiginden, gurultu patirti cikmasin diye ses etmez." Bide ne olmus yani, sadece bugun izin veririm, hem de kendisini mesgul etmis olur bu sekilde," diyerek ic serzenisler gecirerek, teskin eder kendini.
Ancak, farkinda olmadan Gul Hanim bir firtinanin sekillenmesine kapi aralar bu taviziyle. Mustafa oyuna devam ederken, sinir sistemi ve beyni asiri bir uyarilmaya maruz kalir. Kontrol altina alamadigi heyecana benzer manik bir duruma gecer. Tabiri caizse, beyin ve sinir sisteminde devreleri yanmaya baslar. Aynen elektrik sesi cikmasi gibi beyindeki noronlar yanma eylemi gosterir.
Abarttigimi dusunuyorsunuz degil mi? Oyleyse gelin Mustafa nin beynine bir yolculuk yapalim. Boylece daha detayli anlatayim. Video oyunlarini oynarken, Mustafa nin sinir sistemi yuksek vitese alinmis surekli manevra yapan bir araca benzetilebilir. Oturdugu koltuktan farkli manevralar kullanarak, stratejiler dusunerek, ayni zamanda hayatta kalma mucadelesi icindeyken, karsit gruptaki dusmanlarinin da silahlarini elde etmeye calismaktadir. Bunu yapabilme adina, insaatin 4. katindan atlar, kullandigi arabayi 200 km hizla surmesi gerekmektedir. Bu kontrolsuz adrenalin ve manik durum onun kalp atisini ortalama dakikada 80 den 100 un ustune cikarir. Kan basincini da 90/60 dan 140/90 lara kadar cikarir. Aslinda, Sevk-i ilahi tarafindan bahsedilen savasabilme teshisatini hazirlar vucudu. Ama bir eksik vardir ki, gercek savas alani yerinde oturdugu koltukta gozlerini ve parmaklarini oynatmayla yapmaktadir bu muharebeyi.
Video oyunundaki ekran gozlerini neredeyse surekli olarak ayni yere kilitler ve ard arda su sinyali gonderir: " Hala disarisi aydinlik ve gun isigindayiz, daha yatmaya cok var!" Daha fazla gun isigi mesajini alan beyin, daha fazla dopamin hormonu (iyi hissetme hormonu) salgilayarak Mustafa nin odaklanma seviyesini artirarak ekstra enerji olusumuna sebep olur.
Beyindeki gorme sistemini kontrol eden alan yanmaya devam eder. "Kan beynine sicrama" tabiri olarak kullanilan durum fiziksel olarak gerceklesir. Soyle aciklayim; beyinde surekli gorme sistemi calistigi icin, midedeki, bobreklerdeki, akcigerdeki kan basinci limbic sisteme ve kalbe tasinir.
- Vucut savasmaya ya da kacmaya hazirdir artik! Oyuna oyle dalmistir ki, kucuk kizkardesi Ayse'nin geldigini, taki, kucuk tombik ellerini ekrani kapatip ilgisini cekmeye calisana kadar farketmez bile.
"YAPMAAAAA!" diye bagirirken kardesini eliyle ittirir. Yere dusen Ayse, hickiriklara bogulur ve Mustafa'nin bu kadar oynamasina izin verdigi icin kendi kendine sessizce kizan, annesinin yanina kosar.
Annesi; "Artik yeter!, hemen yataga!" diyerek, elinden oyun konsolunu alir. Mustafa'nin gozleri nefretle dolmus bir sekilde annesine bakar; "Ne hakla, bu aptal kardesimin yuzunden oyunumu mahvedersin?"
diye ofke dolu bir sekilde bagirir ve yatak odasinin kapisini carparak iceri gecer. Oyunun etkisiyle, asiri aktif olan ilkel beyni hala aktifdir. Hala savas modundadir. Sinirine engel olamayip, yataginin ortusunu cekip firlatir, yastiga bir yumruk atar, ofkesini alamaz. Kalkip duvari yumruklar, hala ofkesini yenemeyen Mustafa, bikac kere daha yumruk atinca, duvarda bir delik acildigini gorur. Ve ofkesinden yumruklarinin kanamaya basladigini gorur.
Asagida akrabalari ne olup bittiginin farkinda olmadan, kendi aralarinda yorum yapmaya baslarlar: "Hic boyle sey olur mu? Anne babada zaten suc, bu kadar yuz verirsen gelir boyle yapar iste." diye serzenisde bulunur buyuk teyzeleri. Mustafa'nin babasi daha fazla dayanamayip, yukari cikar ve olaya mudahele etmesi gerektigini dusunur. Sakin bir sekilde, Mustafa yi durdurabilmek icin, arkadan kollarini tutup, kucaklar ve sakinlestirir.
Yavas yavas vucudundaki dopamin seviyesi inerken,kafasi allak bullak olmus bir sekilde, ne yaptiginin farkinda olmayan bir moda girer, Mustafa. Babasi pijamalarini giymesine yardimci olur. Her ne kadar, bilinmemezlik sakin gorunmesine sebep olsa da, vucudundaki stress seviyesi hala yuksektir Mustafa'nin. Babasi elinden tutup asagiya indirir. Akrabalari biraz acima, biraz endise, biraz merhamet karisimi bakarlar Mustafa'ya. Ayni zamanda da nasil oluyor da, bu davranisini gormezden gelirler diye anne babasini sucluyorlar.
En sevdigi teyzesi gozlerine bakinca, ilkel beyninde "tehlike" olarak anlasilan goz temasi, Mustafa'yi tekrardan strese sokar. Annesi bunu bildigi icin, hemen isiklari biraz azaltir, Mustafa'ya sevdigi bir hikayeyi okur ve nihayet uykuya dalar. O gece defaatle panik atak yasayarak yatagindan ziplar- kalp atislari yine yukselir, kan basincini kulaklarinda hisseder. Karanliktan korkmasina ragmen, ofke krizinden kaynakli anne babasinin onu artik sevmedigini dusunup onlarin odasina da gidemeyecegini dusunur.
Ertesi sabah Mustafa cokmus bir ruh haletiyle yatagindan kalkar. Aksam yasadiklarini hayal meyal hatirlar ama cok yorgundur. Cani acaip bi sekilde tatli biseyler cekiyordur. Bunun da sebebi, kontrolsuz bir sekilde inis cikis gosteren stres hormonudur. Kortizol seviyesini allak bullak etmistir yasadigi inis cikislar. Kafa, vucut, beyin sisteminin yerine tekrar oturmasi belkide haftalar alacaktir. Ama bu arada annesi Gul Hanim, bu seytani video oyunlarindan kurtulacagina yemin etmistir...